Gisteravond, 4 mei, was het dodenherdenking. We herdenken dan alle slachtoffers, militairen en burgers, van oorlog, geweld, honger en vredesmissies tijdens en na de Tweede Wereldoorlog, in Nederland en de wereld, tot op de dag van vandaag.
Vandaag geven we bijzondere erkenning aan hen die ons land en Friesland hebben bevrijd van het Nazibewind en aan allen die gestorven zijn voor de vrijheid in Europa. We mogen nooit de hoge prijs vergeten die is betaald om ons te bevrijden.
Het is aan ons om de volgende generatie te vertellen over de betekenis van onze bevrijdingsdag. Zij moeten onze geschiedenis kennen en de opofferingen die gemaakt zijn voor de vrijheid die zij mogen genieten – en maar al te vaak als vanzelfsprekend beschouwen.
Vandaag vieren we dus onze vrijheid. Voor het eerst in extreme soberheid, in een lockdown situatie. Dit roept bij veel mensen dubbele gevoelens op. Door de maatregelen om het coronavirus te stoppen is er wel een kranslegging, maar dit jaar zonder aanwezigen. We worden beperkt in onze bewegingsvrijheid, kunnen door alle maatregelen niet zomaar gaan en staan waar we willen. We missen de contacten met vrienden of familieleden. En voelen ons bekneld.
Mijn vader van 87 jaar oud kon dit weekend gelukkig weer bezoek krijgen van Esther en Magaly. Hij had ze drie maanden niet meer lijfelijk gezien en hoewel hij ze niet kon knuffelen, kreeg hij tranen in de ogen om te zien hoe groot ze waren geworden. En ja, ook al leveren we een stuk van onze vrijheid in met het oog op gezondheid en niet vanuit bezetting, snap ik heel goed dat het voor veel mensen een hele lastige en vervelende periode is.
Tegelijkertijd doet de beperking van onze vrijheden die we nu ervaren ons wellicht voorzichtig beseffen hoe die beperking 75 jaar geleden moet zijn geweest. Er was maar weinig leven in de stad. De stadsbussen hadden de dienst gestaakt. Scholen waren gesloten. Veel jongemannen waren ondergedoken of in Duitsland te werk gesteld. En de laatste stuiptrekkingen van het nazibewind lieten zich voelen door razzia’s, deportaties en executies.
Voor de levensmiddelenwinkels stonden lange rijen mensen te wachten, vaak zonder resultaat. De mensen hadden honger. Trokken te voet, op een wrakke fiets of met bakfietsen en kruiwagens naar het platteland in de hoop wat voedsel te vinden. Wij kunnen nog voldoende voedsel kopen in de supermarkten, in vrijheid ons geloof uiten en delen, makkelijk online in verbinding staan met de wereld, enz.
Ik wil de huidige situatie waarin we ons bevinden hiermee niet bagatelliseren, maar wel relativeren. Ik moet daarbij denken aan de woorden van filosofe Tamar de Waal: “We mogen nooit stoppen met het hooghouden van de waarden die het vrij-zijn mogelijk maken. Wie zijn principes meteen inruilt als ze daadwerkelijk worden getest, heeft ze nooit gehad.”
Tot slot, wat betekent vrijheid voor ons en hoe vullen we dat in? Vrijheid is een bezielend, soms zelfs bedwelmend woord.
Achter de vlag van het woord ‘vrijheid’ trekt men vurig en moedig op. Het woord moet nadere inhoud krijgen, anders kunnen mensen met tegengestelde idealen hetzelfde woord gebruiken om elkaar te lijf te gaan. Ook nog beiden met een schijn van recht. Als Jezus spreekt over vrij zijn, voegt Hij eraan toe dat alleen door de Zoon werkelijke vrijheid ontstaat (Johannes 8:26).
Echt geloof betekent een bevrijding en elke vernieuwing van het geloof leidt tot verdieping van de vrijheid. Een mens, die Jezus Christus heeft gevonden, wordt vrij van de macht van zonde. Paulus zei: Broeders en zusters, God heeft u niet de vrijheid gegeven om te misbruiken en uw eigen zin te doen, maar om elkaar te dienen in een geest van liefde. (Galaten 5:13) HB
In de NBG-vertaling staat er: ‘Gebruikt echter die vrijheid niet als een aanleiding voor het vlees, maar dient elkander door de liefde.’ Ongedefinieerde vrijheid kan altijd weer een aanleiding, een uitgangspunt of springplank zijn voor dat wat een mens weer tot slaaf maakt van zijn eigen driften, lusten, nijd en opstandig hart. Een aanleiding om zichzelf te verheffen ten koste van de naaste.
Het gaat er dus niet alleen om waarvan we bevrijd worden, maar ook op de vraag waartoe! Vrijheid is gericht op dienst, op een nieuwe gebondenheid, een merkwaardige paradox. Zoals Luther het zo treffend verwoordde: “Een christen is in vrijheid een heer van alle dingen en niemands onderdaan. Dat is één kant van de medaille van onze vrijheid. De andere kant is: een christen is in dienstbaarheid knecht van alle dingen en ieders onderdaan.”
Zoals een vis vrijheid vindt om te leven door de binding aan het water, zo vindt een gelovig mens vrijheid door te luisteren naar de Heilige Geest en de richtlijnen van Gods Woord. Paulus zet zichzelf neer als een slaaf van Christus, en kan daarom zeggen, sinds hij dat werd: Want de wet van de Geest van het leven in Christus Jezus heeft mij vrijgemaakt van de wet van de zonde en van de dood. (Romeinen 8:2) HSV
In de onware vrijheid wordt men geleefd, in de ware vrijheid leeft men ten volle. Leven als nooit tevoren, omdat we geroepen zijn om in een geest van liefde elkaar te dienen.
Ik wens iedereen een gezegend en vreugdevol bevrijdingsfeest toe, want dat mag 5 mei zijn en blijven, of we nu in een lockdown zitten of niet.
Met vriendelijke groet,
Ds. Nicolas van Amerom